مصاحبه مدیرعامل با سایت فولادخوزستان درباره نقش سازنده فولادلجستیک در زنجیره تامین فولادخوزستان
مدیریت لجستیک به عنوان نقشی در زنجیره تامین است که وظیفه دار طراحی، نحوه اجرا، کنترل و افزایش بهره‌وری کلیه فرآیندهای مرتبط با ذخیره سازی کالا و جریان‌های جلو برنده یا عقب رونده مؤثر، ارائه سرویس‌ها یا اطلاعات مرتبط از محل تولید تا نقطه مصرف به طوری که نیازهای مشتریان را برآورده سازد، می‌باشد.
علی قبادی
مدیرعامل شرکت چندوجهی فولاد لجستیک
نقش سازنده لجستیک در زنجیره تامین
با عنایت به توجه ویژه هیات مدیره مبنی بر رشد کسب و کار فولاد خوزستان و اهمیت تامین مواد اولیه به موقع و حمل محصولات تولیدی با عنایت به شرایط سازمان و انبار داری، بر آن شدیم تا مختصری در مورد تعاریف لجستیک، اهداف اولیه و میانی، لجستیک چند وجهی، زیرساخت‌ها، وضعیت موجود در کشور و منطقه و آینده آن مطالبی را به شکل سلسله وار در هفته‌های متوالی بیان نماییم. امید است این کار باعث افزایش دانش و به اشتراک‌گذاری آن با همکاران در راستای افزایش ارزش افزوده گروه صنعتی فولاد خوزستان گردد.
لجستیک چیست؟
لجستیک یا آمادLogistics) ) به حرکت مواد، خدمات، پول و اطلاعات در داخل یک زنجیره تامین گفته میشود. همچنین لجستیک شامل یکپارچه‌سازی اطلاعات، حمل و نقل، موجودی کالا، انبار داری، جابجایی کالا و بسته‌بندی و در مواردی شامل امنیت نیز میشود. در حقیقت لجستیک قسمتی از زنجیره تامین است که ارزش زمان و مکان را به آن می‌افزاید.
این لغت ریشه‌ای یونانی دارد و در موارد نظامی برای جابجایی جنگ افزار، مهمات و جیره غذایی در مواقع حرکت از مکان اصلی به سمت خط مقدم استفاده می‌شده است.
در زبان یونانی، رومی و امپراتوری رم شرقی، نظامیانی وجود داشتند با نامLOGISTIKAS که وظیفه مسائل مالی و تقسیم مایحتاج بر عهده آنان بوده است.
در واژه‌نامه آکسفورد لجستیک به این صورت تعریف شده: قسمتی از علوم نظامی که وظیفه تهیه و تحویل آماد و جابجایی مواد و افراد و تجهیزات را دارد. همینطور لجستیک به صورت عمومی شاخه‌ای از علوم مهندسی است که سیستم‌های انسانی به‌جای سیستم‌های ماشینی ایجاد می کند.
لجستیک در یک معنای مفهومی عبارتست از اطمینان از قرار گرفتن هفت مطلوب در کنار هم:
· موجود بودن محصول مطلوب
· به مقدار مطلوب
· در شرایط مطلوب
· در مکان مطلوب
· در زمان مطلوب
· با هزینه مطلوب
· با کیفیت مطلوب
حمل‌ونقل، انبار و مدیریت اطلاعات سه مؤلفه اصلی لجستیک را تشکیل می‌دهند که البته سهم حمل‌ونقل چیزی حدود ۶۲ درصد، سهم انبار و ذخیره‌سازی حدود ۳۳ درصد و سهم مدیریت موجودی و اطلاعات حدود ۵ درصد از متوسط هزینه‌هایی لجستیکی می‌باشد.
در همین راستا انجمن مدیریت لجستیک آمریکا، تعریفی جامع و فراتر از انتظار از لجستیک ارایه می‌دهد: «لجستیک عبارت است از فرایند برنامه‌ریزی، طراحی، اجرا و کنترل کارا و با حداقل هزینه جریان و انباشت مواد خام، موجودی در فرایند، کالاهای نهایی و محصولات قابل استفاده مجدد و غیرقابل استفاده و نیز اطلاعات مرتبط و امور مالی از نقطه ابتدا تا زمان مصرف به منظور تامین خواسته مشتریان».
مدیریت لجستیک
مدیریت لجستیک به عنوان نقشی در زنجیره تامین است که وظیفه دار طراحی، نحوه اجرا، کنترل و افزایش بهره‌وری کلیه فرآیندهای مرتبط با ذخیره سازی کالا و جریان‌های جلو برنده یا عقب رونده مؤثر، ارائه سرویس‌ها یا اطلاعات مرتبط از محل تولید تا نقطه مصرف به طوری که نیازهای مشتریان را برآورده سازد، می‌باشد. به شخصی که به صورت حرفه‌ای در مدیریت لجستیک مشغول به کار است logistician می‌گویند.
چارتر موسسه لجستیک و حمل و نقل (CILT) در ۱۹۱۹ در انگلیس تاسیس نمود و پس از آن رویال چارتر در سال ۱۹۲۶ تاسیس گردید. موسسات چارتر یکی از مهمترین بخش‌ها یا موسسات در زمینه لجستیک و حمل و نقل هستند که وظیفه امتیازدهی میزان کیفی خدمات حرفه‌ای را در مدیریت لجستیک بر عهده دارند.
گستره‌های مدیریت لجستیک عبارتند از:
· لجستیک داخل مرزهای یک کشور
· لجستیک داخلی
· لجستیک خارج از مرزهای کشور
پس از جنگ جهانی دوم و فشار بر صنایع برای کاهش قیمت‌ها و افزایش رقابت، صنایع در پی کاهش هزینه‌های خود در تولید محصولات به منظور ماندگاری و ادامه حیات بودند. بخشی از این هزینه‌ها، هزینه‌های مستقیم ناشی از تولید و برخی از آنها که از لجستیک و فعالیت‌های لجستیکی سرچشمه می‌گرفت جزو هزینه‌های غیرمستقیم تولید شناخته میشود. از این رو به منظور بقای صنایع مختلف، توجه به هزینه‌های لجستیکی نیز به اندازه توجه به هزینه‌های مستقیم تولید اهمیت دارد. با توجه به موارد بیان شده امروزه از مفاهیم لجستیک و مدیریت لجستیک به عنوان بخش غیر قابل اجتناب هر زنجیره تامین یاد میشود.
در راستای کاهش هزینه‌های تولید، مدیران و صاحبان صنایع از روشهای مختلفی همچون: برنامه‌ریزی تولید، زمانبندی تولید، زمان سنجی، الگوهای چیدمان ماشین آلات، مکان‌یابی، ارتقای بهره‌وری نیروی کار، ارتقای تکنولوژی و امثال اینها بهره بردند. وجه مشترک همه این روش‌ها متمرکز بودن به درون بنگاه و تلاش درجهت کاهش هزینه‌ها در درون بنگاه یا کارخانه می‌باشد. هرچند این روش‌ها تا دهه ۷۰ میلادی تا حد زیادی پاسخگوی نیاز صاحبان صنایع در کاهش هزینه‌ها و افزایش توان رقابت‌پذیریشان بود ولی در اوایل دهه ۸۰ دیگر تنها توجه به درون سازمان برای کاهش هزینه کافی نبود و سازمان‌ها برای بقا در نظام اقتصادی که به سرعت دستخوش تغییرات بود و انعطاف‌پذیری و تولید اقتصادی از شروط ادامه حیات در چنین محیطی بود، ناچار از تعامل با سایر سازمان‌ها همنوع و وابسته شدند.
همچنین توجه مدیران سازمان‌ها به فعالیت‌هایی جلب شد که گرچه به‌طور مستقیم در فرایند تولید نقش نداشتند ولی وجود و پشتیبانی آن فعالیت‌ها از فرایند تولید ضروری و اجتناب‌ناپذیر می‌نمود و تاثیری به سزا در هزینه‌ها و قیمت تمام شده محصولات داشتند. این فعالیت‌ها امروزه با عنوان لجستیک و مدیریت لجستیک شناخته می‌شوند.
نقش لجستیک در زنجیره تامین
امروزه فعالیت‌های لجستیکی در همه حوزه‌های زندگی انسان به طور مستقیم و غیرمستقیم تأثیرگذار می‌باشند؛ از امور فردی و روزمره گرفته تا زندگی خانوادگی و همین طور چرخه حیات سازمان‌ها و… همه و همه به صورتی فراگیر متأثر از موضوعات و مفاهیم لجستیکی است.
از آنجایی که هدف لجستیک حداقل کردن هزینه‌های سازمان با ایجاد مطلوبیت زمانی و مکانی برای کالا می‌باشد، روش‌هایی مانند لجستیک ناب، برون سپاری، لجستیک مجازی، لجستیک معکوس، لجستیک یکپارچه و مدیریت زنجیره تامین و سایر نظریه‌ها و روشهای لجستیکی خصوصا عارضه‌یابی لجستیکی به دنبال ایجاد مزیت رقابتی برای سازمان و افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های لجستیکی به عنوان بخش مهمی از هزینه‌های تولید می‌باشند؛ بگونه‌ای که توسعه و بکارگیری موثر علم لجستیک و بهره‌گیری از مفاهیم علمی در مدیریت زنجیره تامین کالا طی سنوات گذشته در برخی از کشورها موجب کاهش هزینه‌ها معادل ۵% تولید ناخالص ملی آنان گردیده است که خود اهمیت این بخش و سرمایه گذاری‌های موجود در آن و زیرساخت‌های مربوطه را نشان می‌دهد.
از طرف دیگر، مدیریت سیستم‌های لجستیکی مبحث مهمی از مدیریت را به خود اختصاص داده است، گویا مدیران موسسات تولیدی و صنعتی و همین طور سازمان‌های خدماتی بر این باورند که سیستم لجستیک چیزی فراتر از مجموعه‌ای از کارکردها و وظایف گسسته است و بهتر است به شکل زنجیروار به آن توجه نمود و آنرا مورد ارزیابی و بازبینی قرار داد. مفهوم کارآمدی که طبق آن، نیازمندی‌های مشتری بایستی به مقدار مناسب، در مکان مناسب و زمان مناسب به دست مشتری رسانده شود، تأثیر گسترده و عمیقی بر تعادل موسسات به صورت کلی و همین طور سیستم اقتصادی در سطح ملی و بین المللی گذاشته است.
معمولا تولیدکنندگان از یک سو نگران امور طراحی و تولید هستند و از سویی دیگر دغدغه چگونگی تامین مواد و توزیع محصولات خود را دارند. عدم توسعه و استفاده از شیوه‌های نوین لجستیکی باعث میشود محصولات با کیفیت مورد نظر و در زمان مورد نظر مشتری تولید نگردد و پس از تولید نیز با مشکلات فراوان بدست مصرف کنندگان برسد. اصلاح سیستم‌های لجستیکی موجب میشود که صاحبان صنایع با مشکلات کمتری مواجه شده و با دلگرمی بیشتری به کار اصلی خود بپردازند.
به علاوه نقش لجستیک از منظر یک مزیت استراتژیک رقابتی برای سازمان‌ها، شرکت‌ها و نهایتا سطح ملی، منطقه‌ای و بین المللی نیز در خور توجه است. منظور از مزیت رقابتی، امتیاز ویژه‌ای است که یک کارخانه و یا یک کشور نسبت به رقبای خود داشته، بر اساس آن طراحی و ساخته شده و هم اکنون در حال بهره‌برداری و کار می‌باشد. در هر حال موضوع کاهش هزینه و افزایش سرعت ارائه مواد اولیه، محصول یا خدمت به مشتری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده است. در هر دو مقوله هزینه و سرعت، لجستیک نقش بسیار ارزنده‌ای دارد.
بنابراین می‌توان اینگونه بیان نمود که لجستیک به کلیه فعالیت‌های هماهنگی اطلاق می‌گردد که جهت بررسی، تحقیق، مطالعه و برآورد نیازها و احتیاجات اولیه در زمینه وسایل و تجهیزات، ماشین ها و ابزار آلات، تاسیسات و قطعات از هر نوع و کلیه امور مربوط به تهیه، تولید، بیمه، نگهداری، انبار داری، توزیع، حمل و نقل، تنظیم و تهیه روش انجام کار، طراحی سیستم و دستور العمل و نظارت بر موارد فوق انجام می‌گیرد.
تفاوت مدیریت لجستیک و زنجیره تامین
آنچه که بیش از مدیریت زنجیره تامین ممکن است به‌گوش رسیده باشد و دارای سابقه بیشتری باشد، مدیریت لجستیک است که بعضا مدیریت زنجیره تامین را همان مدیریت لجستیک می‌دانند که به نظر صحیح به نظر نمی رسد. به واقع یکی از سوالات اصلی می‌تواند این باشد که تفاوت بین مدیریت لجستیک و مدیریت زنجیره تامین چیست؟
زنجیره تامین یکی از مفاهیمی است که در تعریف لجستیک بدان اشاره میشود و شامل کلیه فعالیت‌های مرتبط با جریان تولید کالا از مرحله تامین مواد اولیه تا مرحله تحویل کالای نهایی به مصرف کننده می‌باشد. از همین رو تامین‌کنندگان مواد و قطعات، تولیدکنندگان، توزیع کنندگان و مصرف‌کنندگان نهایی از عناصر زنجیره تأمین محسوب می‌شوند.
مفهوم «مدیریت زنجیره تامین» از یکپارچه‌سازی خدمات لجستیکی در طول زنجیره تامین به سمت یکپارچه‌سازی و مدیریت فرآیندهای کلیدی تجاری در طول زنجیره تامین بازتعریف شده است. براساس همین شفاف شدن تفاوت فی ما بین «مدیریت زنجیره تامین» و مدیریت لجستیک، در سال ۲۰۰۳، انجمن مدیریت لجستیک تعریف اصلاح شدهای از لجستیک ارائه نمود. این تعریف اصلاحی، به وضوح موضع انجمن مدیریت لجستیک را بیان میدارد که «مدیریت لجستیک» را به عنوان جزئی از «مدیریت زنجیره تامین» معرفی می‌نماید. این تعریف اصلاح شده بدین صورت می‌باشد:
«لجستیک آن قسمت از مدیریت زنجیره تامین است که کارایی و اثربخشی جریان روبه جلو و روبه عقب و نیز ذخیره سازی کالاها، خدمات و اطلاعات مربوطه بین نقطه آغازین زنجیره تا نقطه مصرف نهایی به منظور تامین نیازمندی‌های مشتریان زنجیره را برنامه‌ریزی می کند، به کار می‌گیرد و کنترل می نماید.»
حال با این نگاه کاملا مشخص هست که بنگاه‌های اقتصادی خرد و کلان سعی می‌کنند با کاهش هزینه‌ها و افزایش قدرت و سرعت پاسخگویی خود، خریداران و مشتریان بیشتری را در سطح ملی و بین‌المللی جذب نموده و به قولی زنجیره تامین خود را گسترش دهند. لذا صاحبان صنایع با بهره گرفتن از سیستم‌های لجستیکی که نقش عمده‌ای در کاهش هزینه و افزایش سرعت پاسخگویی دارند می‌توانند نه تنها در گسترش بازار محصولات خود در داخل موفقیت‌های چشمگیری حاصل نمایند بلکه خواهند توانست قدرت رقابت‌پذیری خود را در صادرات منطقه‌ای و بین‌المللی افزایش دهند. در قسمت‌های بعدی موارد مربوط به انواع حمل و نقل لجستیک، شرکت‌های حمل و نقل و شرایط رقابتی آنها را بیان می‌نماییم.
علی قبادی
مدیرعامل شرکت چندوجهی فولاد لجستیک